Ең кішкентай, ең әлжуаз
Әсіресе әлемдік доп додасының рекордтары туралы сөз қозғалғанда, Маттеусті айналып өту мүмкін емес. Финалдық турнирлерде ең көп (25) ойын өткізген де – сол, бес әлем чемпионатына қатысқан алаңдағы жалғыз ойыншы да – сол (дәл осындай көрсеткішке ие мексикалық Антонио Карбахал – қанша дегенмен, қақпашы ғой). [caption id="attachment_2223" align="alignright" width="302" caption="командаласы Феллермен"]
[/caption]
Әрине, спорт тауарлары дүкені бар ерлі-зайыпты кәсіпкерлер Хайнц пен Катарина Маттеустер кіші ұлдарының болашақта атақты футболшы болатынын болжай қоймаған шығар. Олар Лотарды да ағасы Вольфганг секілді осы кәсіпке бейімдегісі келді. Алайда, балақайдың басындағы ой басқаша еді. Азаннан ақшамға дейін ала доптың соңында алаөкпе болатын ол қалайда футболмен кәсіби түрде айналысуды армандады. Мектепте сыныбындағы ең бойы кішкентайы да, ең әлжуазы да өзі болғандықтан, кейде қатарластарының артықшылығына қызығып, «мама, мені неге мұнша құйтақандай ғып тудың?» деп шешесіне жылап келетін. Дегенмен, тынбай жаттығу мен тұрақты футбол ойнаудың нәтижесінде ол кәмелетке толарда сымбаты көз тоярдай көркем атлет боп шықты.
Лотар Маттеус
1961 жылдың 21 наурызында Эрланген қалашығында (Германия) дүниеге келген;
Германия ұлттық құрамасының сапында 150 ойын өткізіп, 23 гол соққан;
Бес әлем чемпионатына барып (1982, 1986, 1990, 1994, 1998), финалдық турнирлерде жалпы саны 25 ойын өткізіп, 6 гол соққан;
Әлемнің және Еуропаның 1990 жылғы үздік футболшысы;
«Боруссия», Менхенгладбах (1979-1984), «Бавария» (1985-1988, 1993-2000), «Интер», Италия (1988-1992), «Нью-Йорк Метростарз», АҚШ (2000) клубтарында өнер көрсеткен;
Әлем чемпионы (1990), Еуропа чемпионы (1980), УЕФА кубогының 2 дүркін иегері (1991, 1996).
Лотар кәсіпқой футболдағы алғашқы келісім-шартты Менхенгладбахтың «Боруссиясымен» жасасты. Бұл кезде ол небәрі 18 жаста еді. 1980 жылдың көктемінде «Боруссия» УЕФА кубогының финалына шықты, ал Маттеус ойлы ойынымен ұлттық құраманың жаттықтырушысы Юпп Дервальдің назарын аударды. Сол жылғы Еуропа біріншілігінде алаңда тек 16 минут қана ойнағанымен, өзге әріптестерімен бірге құрлық чемпионы атанған оның әлемдік доп додасындағы дебюті 1982 жылы болды. Испанияға да қосалқы құрам ойыншысы есебінде барған жас талант небәрі екі ойынға ғана қатысып, жасыл алаңда ұзын-ырғасы 50 минут қана өткізді.Марадонамен жекпе-жек
Ол кезде ГФР (Германия Федеративтік Республикасы) деп аталған елдің ұлттық құрамасының тізгінін Франц Беккенбауэр алған соң ғана ол негізгі құрамға тұрақты іліге бастады. 1986 жылғы әлем чемпионатында Маттеус команданың тұтқалы жартылай қорғаушысына айналған болатын. Лотардың өз міндетіне аса жауапты ұқыптылығы мен шаршау білмес төзімділігін айрықша бағалайтын бапкер оны шабуылға көбірек көңіл бөлетін Феликс Магаттың ту сыртына орналастырып, қорғаныс шебінің басты көмекшісі есебінде пайдаланды. Алайда, мақтаулы жартылай қорғаушы Уругваймен болған алғашқы кездесудің 4-минутында-ақ масқара қателік жасады: өз қақпашысына асырмақ болған ол допты абайламай Антонио Алсамендидің алдына салды да берді – 0:1. Әбүйір болғанда Клаус Аллофс 85-минутта әрең дегенде таразы басын теңестіріп, команданы күтпеген жеңілістен сақтап қалды.
Ақыры құлаған рекорд
Мексикадағы салыстырмалы түрдегі сәтсіздік (қалай дегенмен, күміс жүлде ғой) Беккенбауэр-бапкердің Маттеуске деген сенімін сетінете алған жоқ. Керісінше, кезекті, 1990 жылғы әлемдік доп додасы қарсаңында «Кайзер Франц» Лотармен жеке әңгіме өткізді. «Бізге ешқашан ерік-жігері мұқалмайтын, жігіттерді соңынан ерте алатын көшбасшы керек, – деді ол. – Бұл сенің қолыңнан келетініне сенемін. Сондықтан да капитан етіп тағайындаймын. Енді сен тылға көп қарайлама. Ол міндетті Гвидо Бухвальд атқарады. Ал сен шабуылға дем бер, команданың бүкіл ойынын ұйымдастыр. Менің идеямды алаңда іске асырушы басты диспетчер өзің бол. Сонда осы чемпионатта сенің де жұлдызың жанады, Отаныма бапкер ретінде алтын кубокты алып беріп, менің де жаным жай табады».
Маттеус ұстазының талабын бұлжытпай орындады. Бапкер сенімі оған қанат бітіргендей болды. Бұл чемпионатта одан артық ойнаған ешкім болған жоқ. Біріншіліктің үздік футболшысы атағын 6 гол соққан итальяндық шабуылшы Сальваторе Скиллачи ап кеткенімен, доданың басты жұлдызы Маттеус екенін елдің бәрі мойындады. Жыл соңында «Франс футболдың» «Алтын добы» да осы бір шаршау білмес неміс футболшысына бұйырды. Ал финалда ол баяғы Марадонамен қайта кездесті. Бұл жолы аргентиналық ештеңе істей алмады. Керісінше, Маттеус бастаған ГФР құрамасы айқын басымдықпен ойнады. Қарсыластары Лотарды көзден қанша таса қылмаса да, ол командасын алға сүйреп, жеңіс үшін ерен еңбек сіңірді.
1994 жылғы дода біздің кейіпкеріміз үшін де, Германия үшін де аса сәтті бола қойған жоқ. Ширек финалда олар Болгариядан ұтылып қалды. Бұл – Маттеустің финалдық турнирлердегі 21-ойыны еді. Қызық болғанда, бұған дейінгі үш рекордшы да осы көрсеткішке кеп тоқтаған болатын. Неміс шабуылшысы Уве Зеелер 1958, 1962, 1966 және 1970 жылдары 21 ойын өткізді. Үш әлем чемпионатында 20 рет алаңға шыққан поляк қорғаушысы Владислав Жмуда 1986 жылы бір-ақ рет ойнады да, Зеелерден оза алмады. Диего Марадонаның 1994 жылғы Нигериямен ойыны да оның 21-матчы-тұғын. Кездесуден кейін оның тыйым салынған дәрі – эфедрин ішкені анықталды да, чемпионатты әрі қарай жалғастыру құқынан айрылды. Сөйтіп, осы төрт футболшы да бір цифрға – 21-ге кеп тоқтады.
Беккенбауэрдің орнын басқан бас бапкер Берти Фогтспен тіл табыса алмаған Маттеус 1994 жылдың күзінен бастап құрамаға шақырылмайтын болды. Алайда, жаттықтырушы «ардагер футболшының бай тәжірибесі әлі де қажет» десе керек, 1998 жылғы доп додасы басталар сәтте 37 жастағы Лотарды қайта есіне алды. Футболдың статистикасын сүйетін жанкүйер қауым қалам-қағазын әзірлей бастады. Әлемдік рекорд көп күттірген жоқ: Югославиямен ойынның екінші таймда алаңға Маттеус шықты! Бұл – оның финалдық турнирлердегі 22-матчы еді (кейін тағы үш матчқа қатысты). Бұған қоса ол бес чемпионаттың дәм-тұзын татқан әйгілі мексикалық қақпашы Антонио Карбахалды қуып жетті.
* * *
Жиырма жыл (1980-2000) ішінде ГФР құрамасының жейдесін 150 рет киген Л.Маттеус кейінгі жылдары өзін бапкер ретінде танытып жүр. 2003-2005 жылдары ол Венгрия құрамасын жаттықтырса, кейін Израильдің «Маккаби» клубымен жұмыс істеді. Ал қазір Болгария ұлттық құрамасының бас бапкері болып істейді...
Сәкен СЫБАНБАЙ
Біздің серіктес: FONBET
