Қазақстан футбол федерациясы төрешілерінің жетекшісі Хуан Антонио Марин ҚФФ баспасөз қызметіне берген сұхбатында қазақстандық төрешілердің деңгейіне баға беріп, алдағы міндеттер туралы айтып, Қазақстанда VAR жүйесін енгізу туралы ойымен бөлісті.
- Сіздің Қазақстанда жұмыс істегеніңізге біраз уақыт болып қалды және біздің елдегі төрешілік деңгейі туралы пікіріңіз болса керек. Қазақстандық төрешілердің деңгейін қалай бағалар едіңіз?
- Мен Қазақстанға мамыр айының соңында келдім. Бірден қазақстандық төрешілерді мүмкіндігінше терең зерттеп, талдай бастадым. Қазақстандағы алғашқы күнімде мен "Астана Аренада" өткен OLIMPBET-Қазақстан Чемпионатының матчына қатысып, кейіннен көптеген ойындарды желіден және қайталаудан көрдім.
Келесі апталарда мен әртүрлі қалалардағы матчтарға бардым: Шымкент, Түркістан, Алматы, Қостанай, Талдықорған, Қарағанды және тағы бірнеше рет "Астана Аренада" болдым.
Маған барлық төрешілерді мүмкіндігінше тезірек бақылау керек. Әрине, барлық елдердегідей, бізде төрешілер мен ассистенттердің рейтингі бар, онда жас, тәжірибе және қабілеттері ескеріледі. Біздің мақсат - төрешілер жұмысының сапасын барынша арттыру және болашаққа дайын болу.
Осы мүмкіндікті пайдалана отырып, мен тағайындалғанға дейін УЕФА-мен келіссөздер жүргізуде Қазақстан футбол федерациясының басшысы Әділбек Жақсыбековтің рөлін атап өткім келеді. Мен сіздің еліңіздің маған көрсеткен сенімін бағалаймын.
- Қазақстандағы төрешіліктің үш негізгі мәселесі қандай, атап көрсете аласыз ба?
- Біз өзіміздің мықты жақтарымызды, сонымен қатар жетілдіруді қажет ететін тұстарды анықтап алуымыз керек. "Мәселе" деген сөзді қолдану толығымен дұрыс емес, "тапсырма" деп айтқан дұрыс болар.
Қазақстан футбол федерациясы УЕФА-мен бірге мені шақыру туралы шешім қабылдаған кездегі маңызды міндеттердің бірі төрешілік етуде бірыңғай халықаралық стандарттарды қолдану және түсіндіру болды.
Мен мұнда бұрынғы тұжырымдамаларды қолдау үшін келген жоқпын, дегенмен ФИФА мен УЕФА белгілеген халықаралық талаптар мен стандарттарға сәйкес төрешіліктің жалпы сапасын жақсарту үшін барымды саламын.
Біздің алдымызда қазіргі заманғы футболдағы міндеттер мен оларды шешудің көптеген нұсқалары бар, ол үшін біз Қазақстан футболына ең жақсы қасиеттерімізді ұсынуымыз керек.
Төрелік ету - бұл көпфакторлы қызмет, тек Қазақстанда ғана емес, бүкіл әлемде бір-біріне ұқсас мәселелері бар.
Менің ойымша, ең маңызды нәрселердің бірі - бұл қателіктер футболдың бір бөлігі екенін түсіну, бірақ біз оларды азайтуға тырысуымыз керек. Біз қателіктерді түсінуге және олармен жұмыс істеуге дайынбыз.
- Төрелік ету және инспекция департаментінің "Тобыл" - "Тараз" матчындағы өрескел қателік жіберген талдықорғандық төреші Денис Измайловты "Астана" мен "Қайрат" арасындағы кездесуге тағайындау туралы шешімі көпшілікті таң қалдырды. Неліктен таңдау оған түсті?
- Мен бүгін мен болашақ туралы айта аламын, бірақ өтіп кеткен жағдай туралы айта алмаймын. Мен бүкіл футбол қауымдастығын өмірдің жаңа парағын ашып, өмір сүруге шақырамын.
Төрешілер - бұл біздің команда. Және олардың әрқайсысы бізге қажет. Біздің мақсат, барлық командалық жаттықтырушылар мен функционерлер сияқты, оларды тағайындау, олардың жұмысын бақылау, бағалау, қателермен жұмыс жасау және нәтижені көру. Қазақстан футболы бұл фактіні қабылдауы керек.
Төрешілер мен көмекшілерді тағайындау кезінде өткен ойындары үшін сынға алу дұрыс емес деп ойлаймын, өйткені бұл футболдың бір бөлігі. Оған күнді сәтсіз өткізгені үшін айқайлауға негіз жоқ. Төрешілер - спортшылар, және басқа ойыншылар, жаттықтырушылар немесе функционерлер сияқты олар да қателік жіберуі мүмкін.
Мен ешқашан орындай алмаған пенальти үшін ойыншыны маусымның соңына дейін шеттеткенін немесе команданың бас бапкері ойыншыларды таңдау кезінде қателескенін көрген емеспін.
Біз өз жұмысымызды білеміз және кез-келген жаттықтырушы сияқты қолда бар ақпарат негізінде ең жақсы нұсқаны таңдаймыз.
- Төрешілердің қателіктері әрқашан өте үлкен болды. Қазақстанда кейде төрешілер жекелеген матчтарда алдын-ала болжанатын қателіктер жібереді. Сіз матчтар алдында осы болжамдар туралы білесіз бе? Мысалы, дәл сол Измайловтың соңғы турда "Тұран" қақпасына пенальти белгілейтініне ешкім күмәнданбады.
- Мен үшін бұл қолайсыз пікір. Егер төреші "болжанатын" қателік жіберсе, біз онымен бірден қоштасамыз. Мен әдейі қателік жібергісі келетін бірде-бір төреші жоқ деп санаймын және менің қандай қателік жібергенін анықтауға тәжірибем жетеді.
Мен ойыншылардан, жаттықтырушылардан, функционерлерден және, әрине, БАҚ қызметкерлерінен жағымсыз пікірлерден аулақ болып, төрешіге ыңғайлы жұмыс істеуі үшін көмектесуін қалаймын.
Біз бас қазының жұмысын талаптарға сәйкес бағалаймыз. Сондай-ақ көпшілік айтқан пікірдің маңыздылығын білеміз және олардың ойлағанынан асып түскіміз келеді.
- Қазақстан УЕФА-да VAR жүйесі әлі енгізілмеген санаулы елдердің бірі болып қала береді. Қазір заманауи технологиясыз жұмыс істеу мүмкін бе? Бұл мәселені қаншалықты тез арада шешуге болады?
- VAR жүйесі өте маңызды құрал. Біз іске асыру процесін бастадық. Процесс өте күрделі және жан-жақты мәселелерді шешуді талап етеді - мысалы, семинарлар, жаттығулар, тәжірибе. Олар өз кезегінде үлкен шығындарды талап етеді. Сонымен қатар, төрешілердің ғана емес, техникалық қызметкерлердің де дайындығын, жабдықтардың, бейнекамералардың және басқа да бөлшектердің техникалық талаптарына сәйкестігін атап өткен жөн.
Төрешілер мен техникалық қызметкерлердің толық аккредитациясы мен сертификаттауы тиісті ұйыммен (IFAB және FIFA) жүзеге асырылуы және тексерілуі керек. Мен Қазақстан футбол федерациясы пандемия кезіндегі факторды ескере отырып, VAR-ды мүмкіндігінше тезірек іске қосуы үшін бәрін жасап жатқанын айтқым келеді. Бұл федерацияның мойнындағы қосымша мәселе болды, бірақ біз дұрыс жолда екенімізге сенімдіміз.
- Сіз жас төреші Арман Исмұратовтың алғашқы турдағы іс-әрекетіне қандай баға берер едіңіз? Бәлкім, бұл істің материалдарын оқып үлгерген шығарсыз.
- Мен бұл туралы Қазақстанға келгенге дейін білдім. Мен бұл жағдайдың қатысушысы болмасам да, мәселені шешуде өз үлесімді қосуға тырыстым. Өкінішке орай, ҚФФ төрешілер комитеті шешім қабылдады және біз оны қабылдауымыз керек. Мен осы жағдайға қатысқан барлық адамдармен диалог жүргіздім. Қалай болғанда да, бұл эпизод барлығына сабақ болуы керек.
Тағы да айтарым, Арман Исмуратов менің пікірімді және қазіргі жағдайдың ауырлығын да біледі. Менің бұл мәселе бойынша айтарым осы.
- Төрешілердің төлем ақысы туралы не айтасыз? Сіз әртүрлі қателіктерді болдырмау үшін олардың қаржылық жағдайын жақсарту керек деп ойламайсыз ба? Ақыр соңында, олардың табыстары қаншалықты көп болса, ақшаны басқа жерден табуға тырыспайды.
- Менің тәжірибем мен біліміме сүйене отырып, бұл өте көпқырлы мәселе деп айта аламын. Себебі кәсіби маман болу тек ақшаға байланысты емес. Көптеген аспектілерді ескеру керек. Белгіленген келісім-шартқа қол қойған адам жауапкершілік пен құқықтарды, сондай-ақ өзіне жүктелетін міндеттерді түсініп, білуі керек.
Мен ақшаны басқа жолмен табады деген оймен келіспеймін, өйткені бұл жерде адалдық басты рөл атқарады, ол өз кезегінде төрешінің абыройына әсер етеді. Мәселе тек ақшада ғана емес.
- Бұрын әр облыстық федерацияда жас төрешілер мектебі болған. Бұл жаңа буынның пайда болуына өз септігін тигізді, төрешілер арасында бәсекелестік болды. Бірақ бірнеше жылдан бері бұл мектептер жұмыс істемейді, ал жас төрешілер сол екінші лигаға аз дайындықпен келеді. Біздің төрешілердің деңгейін көтеру үшін осы білім беру бағдарламасын жандандыру қажет деп ойламайсыз ба?
- Иә, біз жас төрешілерді даярлайтын аймақтық мектептердің жұмысын қайта жандандыру мәселесімен айналысып жатырмыз. Бұл ретте бізге тиісті инфрақұрылым мен нұсқаушылар қажет. Мұндай мәселелер қаржыны де талап етеді. Мұның бәрін іске асыру қызық болайын деп тұр.
- Биыл біздің төрешілер тағы да еурокубок матчтарында қызмет атқарды.
- Бізде халықаралық дәрежедегі төрт төреші бар. Олардың бірі, өкінішке орай, жарақат алды, ал екеуі төрелік етуден шеттетілді. Артем Кучин, өзіңіз білетіндей, бір іріктеу матчында жұмыс жасады.
Біз халықаралық деңгейде мүмкіндігінше көп ойын алуға тырысамыз.
Сонымен қатар жарақат алған төреші Данияр Сахи көп ұзамай жазылып, қызметіне қайта оралады деп сенеміз.
- OLIMPBET-Қазақстан Чемпионатының тарихында бірінші рет әйел төреші қазылық етті. Бұл тәжірибе жалғаса бере ме? Және сіз бұл экспериментке қанағаттанасыз ба?
- Біріншіден, бұл эксперимент болған жоқ. Біз Эльвираның деңгейін білеміз. Ол туралы тек Қазақстан ғана емес, Еуропа да біледі. Әрине, ол біздің Еуропадағы төрешіміз, және Эльвира OLIMPBET-Қазақстан чемпионатында жұмыс істейтін төрешілер тізімінде қала береді.
Мен оның ойынын екі рет өз көзіммен көрдім. Біреуі "Астана Аренада", екіншісі - Талдықорғандағы дебюті кезінде. Мен мұның тарихи оқиға екеніне сенімдімін, бірақ оның матчқа тағайындалуы эксперимент емес екенін тағы да қайталап айтамын. Әрине, бұл осымен тоқтап қалмайды.
- Бұрын әр турдан кейін төрешілер мен сарапшылар комиссиясының отырыстары өткізіліп, онда ойындардың нәтижелеріне әсер еткен ең даулы мәселелер шешілетін еді. Бұл тәжірибе жалғаса бере ме?
- Біз бұл жағдайды өте мұқият зерттеп жатырмыз. Басты мәселе - бұл тәжірибе не үшін қажет? Біз қателіктер туралы айтып қана қоймай, төрешілердің нақты шешімдерін түсіндіргіміз келеді. Бұл талаптарға қайшы келеді және өміршең әдіс болып табылмайды, бірақ осы арқылы төрешілердің деңгейін жақсарта аламыз.
Әр турдан кейін біз төрешілермен бірге матчтарды талдаймыз, әрине, бұл команда ішінде болады, біз жұмыс сапасын жақсарту үшін төрешілерге ресми нұсқаулар бере отыруға тырысамыз.
